کلاس زیست شناسی

بیماری هیداتیدوز یکی از قدیمیترین بیماری مشترک بین انسان و دام است که در ایران شیوع بالایی دارد.

این بیماری یک مشکل اقتصادی و بهداشتی برای کشور هایی است که این بیماری در آن بصورت بومی وجود دارد.کیست هیداتیک ازواژه لاتین هیداتیس به معنی یک قطره آب است.

عامل بیماری:یکنوع کرم انگل(کرم سستود)ازدسته کرمهای پهن بنام اکینوکوکوس گرانولوزوس است.

شایعترین مناطق آلوده: ساحل مدیترانه،جنوب روسیه،شمال ایران،استرالیاو بلغارستان است.

این بیماری درواقع بیماری حیوانات است.و میزبان اصلی آن گوشتخواران بویژه سگ سانان(سگ، گرگ...) میباشدکه مخزن اصلی کرم بالغ هستند.اما انگل در سایرحیوانات اهلی و وحشی از جمله گاو، گوسفند، خوک ، شتر و انسان نیز دیده میشود. درواقع چرخه زندگی انگل بین سگ سانان و گیاهخواران تکمیل میشود.

کرم بالغ درروده کوچک گوشتخواران زندگی کرده و تخمهای خودراازطریق مدفوع دفع میکند. این تخمهادارای چندلایه و ازجنس کیتین بوده نسبت به تغییرات محیطی بسیار مقاوم و میتواندبیش از یکسال سرماو انجمادراتحمل کند.اما دربرابر نورخورشید ظرف چندسال قابلیت اتصال به سلول میزبان راازدست میدهد. گیاهخواران هنگام چریدن این تخمهاراهمراه باعلوفه می بلعند. تخمهاپس ازورود به دستگاه گوارش میزبان باز شده و جنین قلابدار از طریق جدارروده وارد جریان خون شده و به بافتهای بدن مهاجرت میکند. اکثریت آنها به کبد می رسند. ولی تعداد کمتری به کلیه، طحال، عضلات و مغز حمل میشوند. انگل پس از استقرار دربافت شروع به رشد و نمو کرده و طی چندماه کیستهای هیداتیک رادراندازههای مختلف بوجود می آورد.در محلهای جدید انگلها بیشتر تغییر شکل میدهند و تبدیل به فرم لارو می شوند. که قابلیت تولید مثل غیر جنسی را دارند. اگر گوشت آلوده به انگل توسط سگ خورده شود لاروها به دیواره روده سگ می چسبند و بعداز 40 تا 50 روز تبدیل کرم بالغ شده و شروع به تخم ریزی می کنند. هر 7 تا 14 روز یکبار تخمها توسط سگ تولید و دفع میشود. و به این ترتیب مجددا سیکل تکرار میشود.

آلودگی چشم در اثر تماس مستقیم چشم با محتویات کیست ویا تخم انگل اتفاق می ا فتد.

راه سرایت بیماری: از طریق خوردن آب و سبزیجات آلوده به تخم انگل می باشد.و یا در اثر تماس با سگهای آلوده و یا زمینهای آلوده به تخم انگل صورت میگیرد.

باید متذکر شد که خوردن گوشت آلوده به کیست در انسان تولید بیماری نمیکند.

کیست هیداتیک درانسان به آرامی رشد میکند و برای تکوین خود به حدود 5 تا 20 سال زمان نیاز دارد.

نکته حائز اهمیت بی علامتی این بیماری در اغلب موارد(مانند کبد) است و ممکنست کاملا اتفاقی در جریان عکسبرداری و یا کالبد شکافی تشخیص داده شود.ولی در مغز و چشم بسرعت ایجاد علامت می کند.

علایم: بستگی به عضودرگیر، اندازه آن و محل کیست در عضو مبتلا، پاره شدن کیست و بدنبال آن واکنشهای ایمونولوژیک نظیر شوک آنافیلاکسی است.

اگر کیست در اثر فشار پاره شود چون پروتئین درون کیست با پروتئینهای بدن متفاوت است باعث ایجاد واکنش شدیدی بنام شوک آنافیلاکسی شده جریان خون بسرعت افت میکند. که در صورت عدم درمان فوری منجر به مرگ میشود.

در سایر موارد ( بجز گرفتاری قلب ) معمولا باعث مرگ نمی شود.

علایم در اندامهای مختلف متفاوت است که در جدول زیر مهمترین علایم، دراندامهای مختلف آمده است.

تشخیص: از طریق سونوگرافی، ct scan  و    MRI

و تستهای سرولوژیکی امکان پذیر است.

درمان: در انسان تنها از طریق عمل جراحی و خارج کردن کیست با دقت فراوان است. ولی اگر گسترش کیست زیاد باشد و یا کیست در مناطق حساس قرار گرفته باشد که امکان جراحی نباشد. میتوان از دارویی بنام آلبندازول استفاده کرد. البته این دارو را بعداز عمل جراحی هم برای بیمار تجویز می کنند.

پیشگیری و کنترل: با توجه به میزان بالای آلودگی در دامها، چنانچه در هنگام ذبح، اندامهای آلوده در دسترس سگها قرار گیرد. چرخه انتقال بیماری همچنان برقرار می ماند.

رعایت موارد زیر، احتمال ابتلا به بیماری را از بین میبرد.

1- موردشستشوی صحیح از سبزیجات و میوهها بخصوص میوههای بوته دار نظیر توت فرنگی، قبل از مصرف

 2- افرادی که دارای سگ خانگی یا گله هستند باید تماس محدود با آنها داشته باشند.نگهداری این حیوانات باید تحت نظردامپژشک و استفاده ازداروهای ضدانگل بصورت دوره ای باشد.

3- ازکشتار حیوانات (گاو، گوسفند و بز) درخارج ازکشتارگاه خودداری شود.

4- از خریدگوشت و فراوردههای دامی که معاینه نشده و مهربهداشتی ندارند خودداری شود.

5- درکشتارگاه اندامهای آلوده به کیست بایددفن بهداشتی و یا سوزانده شود.

6- آموزش به مردم درمورد اهمیت شستشوی دستهاباآب و صابون

7- مبارزه باسگهای ولگرد.

8- جمع آوری و دفن صحیح زباله

منابع مورد استفاده:

- مقالات پزشکی

- برخی سایتهای اینترنتی

                            کیست هیداتیک  و     بیماری هیداتیدوز